Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat Havzasında yer alan Malatya ili, coğrafi konumu, tarihi kervan yollarının ünlü ''Kral Yolu ve İpek Yolu'' üzerinde bulunması ve sahip olduğu zengin su kaynakları nedeniyle, Neolitik Çağdan bu yana yerleşimlere sahne olmuştur. Malatya'nın adı Kültepe tabletlerinde Melita olarak, Hitit tabletlerinde "Maldia" olarak geçmektedir. Malatya kelimesi Hititçe bal anlamına gelen Melid kelimesinden türetilmiştir.

Tarih
Oğuzların bir boyundan birinin mensubu olduğu Battal Gazinin ata yurdudur. Bölgede Türkler ve Kürtler daima beraber yaşamışlardır. Yöre halkı kayısı ticaretinden dolayı zenginleşmiştir. Türkiyenin en güvenli yerlerinden biridir.
Erken Dönem 
Malatya 5 milyon yıl önce denizdi. Hititler M.Ö. 2000 yıllarının başında bu bölgede hüküm sürmeye başlamışlardır.M.Ö. 1750 yıllarında Kuşsara Kralı Anitta, Anadolu'yu tek bir yönetim altında toplayarak siyasi birliği sağlamış ve Malatya'yı da bu birliğe dâhil etmiştir. II. Murşili, Muvattalli ve III. Hattuşili dönemlerinde Malatya, Hitit merkezine bağlı kalmıştır.Asur Kralı Sanherib (M.Ö. 705-M.Ö. 681) döneminde Asur egemenliğine giren Malatya, daha sonra Med ve Perslerin hâkimiyetine girmiştir.
M.Ö. 4. yüzyılda Makedonya Kralı İskender'in Anadolu'yu ele geçirmesinden sonra, Malatya Helenistik kültürün etkisinde kalmıştır. Bu tarihten sonra Malatya sırasıyla, Medlerin, Perslerin, Romalıların, Bizanslıların, Selçukluların egemenliği altına girmiştir.
Osmanlı Dönemi
1515 yılından itibaren Osmanlı yönetimi altına giren Malatya, Harput Vilayeti’ne bağlı iken, Cumhuriyetle birlikte (20 Nisan 1924 Anayasası 89. maddesi ile) il olmuştur. İl olduktan sonraki ilk belediye başkanı, Hasanbey Caddesi'ne de ismi verilen son Osmanlı beyi Hasan Derinkök'türr.[5]
Cumhuriyet Dönemi 
Malatya ili 1927-1931 yıllarında; Adıyaman, Kahta, Arapkir, Akçadağ, Hekimhan, Pütürge ve Kemaliye (Eğin) ilçelerinden oluşuyordu. Toplam nüfusu 258,331 olup merkez nüfusu köylerle birlikte 56,528’dir. Vali Mehmet Tevfik Bey, belediye başkanı Mehmet Naim Karaköylü idi. Belediye binası Emir Ahmedoğlu Hanı’ndaydı.Şehirde Cumhuriyet Halk Partisi, Türk Ocağı, Türk Hava Kurumu, Kızılay kurumlarının birer şubesi bulunmaktaydı.

Coğrafya
Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat Havzasında yer alan Malatya İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine doğal geçişi sağlayan yol güzergahındadır. Malatya genel olarak yüksek plato ve dağlardan oluşan bir arazi yapısına sahiptir.İlin güney bölümü meşe ağaçlarından oluşan korular ve baltalıklarla, kuzeyi ise bozuk nitelikli yapraklı ormanlarla kaplıdır. Nehir ve çay kenarlarında kavaklık ve söğütlükler bulunur. İl merkezi ve ilçelere bağlı köylerde, kayısı başta olmak üzere geniş meyvelikler yer alır.İklimi karasaldır; yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve çoğu kez kar yağışlıdır. Ancak son yıllarda yapılan Karakaya ve diğer baraj göllerinin etkisiyle, iklim yumuşayarak zaman zaman Akdeniz iklimi özelliklerini göstermektedir. En çok yağış, ilkbahar ve sonbahar aylarında görülmektedir.Malatya ilinin ilçeleri; Akçadağ, Arapkir, Arguvan, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Doğanyol, Hekimhan, Kale, Kuluncak, Pötürge,Yazıhan ve Yeşilyut’tur.
Akçadağ : İlçe sınırları içerisinde bulunan TİGEM’e bağlı Sultan Suyu Üretme Çiftliğinde ülkemizin ünlü yarış atları yetiştirilmektedir. Tarihi ve doğal eserler açısından zengindir.Levent Vadisi ilçenin en önemli turizm değerini oluşturmaktadır. Çeşitlibüyüklükte mağaraları olduğu vadide,Geç Hitit Dönemine ait olduğu düşünülen kaya kabartmaları bulunmuştur.
Arapgir : Tarihi eser açısından oldukça zengindir; Ulu Cami, Cafer Paşa Cami, Mirliva Ahmet Paşa Cami, Mola Eyüp Cami, Gümrükçü Osman Paşa Cami Hamamı ve Çobanoğlu Konağı sayılabilecek tarihi eserlerden bazılarıdır.
Arguvan : Karahöyük Köyü, İsa Köyü ve Tarlacık Köyüne bağlı Horumhan Mezrasındaki Morhamam Höyükler’in yanı sıra Kızık Köyünde de Kutsal Balıklı Park bulunmaktadır.
Battalgazi : İlçede birçok cami,türbe bulunmaktadır.Karakaya Baraj Gölünün ilçenin çok yakınında olması turizm açısından önemli getiriler sağlamıştır. Barajda su sporları ve balık avı yapılabildiği gibi gemiyle baraj gezisine katılmak da mümkündür.
Darende : Tarihi ve turistik bakımdan oldukça zengin bir yapıya sahip olan ilçede cami ve külliye gibi eserlerle Günpınar Şelalesi görülmeye değer yerlerdir. Mehmet Paşa Halk Kütüphanesi, Somuncubaba Kütüphanesi, Es Seyyid Osman Hulusi Efendi Özel Kütüphanesi ve Balaban Şeyh Abdurrahman Erzincani Kütüphanesinde nadide el yazması eserler vardır. Ayrıca Tohma Çayı boyunca doğal güzellikler ve mesire yerleri yer alır.
Doğanşehir : Tarihi ve mesire yerleri açısından zengindir. Merkezde tarihi sur kalıntıları mevcuttur. Sürgü Höyük yüzey kalıntılarının tarihi M.Ö. 2-4 bine kadar inmektedir. Erkenek vadisinde bulunan Şelale ile mesire yerleri ve Sürgü kasabasında yer alan Pınarbaşı çok sayıda ziyaretçi çekmektedir.
Pütürge : Malatya’ya 74 km uzaklıktadır. Uzuntaş Köyünde bulunan ve M.S. 450′de yapıldığı belirtilen Peri-Eş (Dilbersen) Kalesi, doğu yakası ilçe hudutları içinde yer alan Nemrut Dağı, Gerar Kalesi ve Battalgazi Ziyareti gibi görülmeye değer tarihi yerler vardır.
Yazıhan : Malatya’ya 40 km uzaklıktadır. Tarihi eser olarak Fethiye Köyündeki Hasan Basri Cami, Fethiye Höyük, Ansur (Buzluk) Mağaraları,Hacı Höyük, İriağaç Köyü Ünür Mezrası Kalesi sayılabilir.

Gezilecek Yerler
Nemrut Dağı
Doğu ve Batı Medeniyetlerinin, 2150 m. yükseklikte muhteşem bir piramitteki kesişme noktası, Dünyanın sekizinci harikası Nemrut, Yüksekliği on metreyi bulan büyüleyici heykelleri, metrelerce uzunluktaki kitabeleriyle, UNESCO Dünya Kültür Mirasında yer almaktadır.Nemrut Dağı, üzerinde barındırdığı dev heykellerin ve anıt mezarın yanı sıra, dünyanın en muhteşem gündoğumu ve gün batışının seyredilebildiği yer olmasıyla da ilgi çekmektedir. Her yıl binlerce insan gündoğumu ve gün batışını seyretmek için Nemrut Dağına gelmektedir.UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası olarak ilan edilen Nemrut Dağı, çevresindeki Kommagene Uygarlığı eserleri ile birlikte ülkenin önemli Milli Parklarından biridir. Nemrut Dağındaki dev heykeller ve tümülüs, Arsameia (Eski Kale), Yeni Kale, Karakuş Tepesi ve Cendere Köprüsü Milli Park sınırları içerisinde yer alıyor.
Kommagene Krallığı
Yunanca “Genler Topluluğu” anlamına gelen Kommagene, ismiyle bağdaşırcasına, Grek ve Pers uygarlıklarının inanç, kültür ve geleneklerinin bütünleştiği güçlü bir krallıktır. Toros Dağlarındaki çeşitli yolların birleştiği noktada bulunan antik Kommagene Krallığı, Suriye’nin Kuzeyi, Hatay, Pınarbaşı, Kuzey Toroslar ve doğuda Fırat Nehri’nin çevrelediği verimli topraklarda yer almıştır. Tarıma ve hayvancılığa elverişli ve ekonomik önemi yüksek sedir ağacı ormanlarını barındıran Kommagene topraklarının, ilk çağlardan beri yerleşim alanı olarak kullanıldığı civardaki mağara ve arkeolojik buluntulardan anlaşılmaktadır. Antik dünyanın küçük ancak güçlü ülkesi Kommagene, baba tarafı Pers Krallarından “Krallar Kralı olarak anılan Darius’a ile, anne tarafı Makedonya Hükümdarı Büyük İskender ile akraba olan bir prensin oğlu Mithradates Kallinikos tarafından, İ.Ö. 109 yılında bağımsız bir krallık olarak kurulmuştur. Farklı topluluklardan meydana gelen ve ayrı inanç ve kültürlere sahip Kommageneliler arasındaki birliği sağlamak konusunda büyük başarı sağlayan Mithradates Kallinikos, tanrılarla olan bağını kuvvetlendireceği ve böylece ulusunu barış içerisinde yaşatacağı inancıyla ülkesinin çeşitli yerlerinde tapınaklar yaptırmıştır.

Ne Yenir?
Lezzetli bir mutfağa sahip olan Malatya mutfağında etin ve bulgurun önemli bir yeri vardır.Çoğunlukla bulgur ve diğer malzemelerin karışımıyla yapılan 70 tür ‘köfte’ bulunmaktadır. Bulgur, fasulye yaprağı, kiraz, ayva, üzüm ve dut yaprağı ile yapılan sarmalarda da kullanılır.
Ayrıca kebaplardan, tatlılara kadar birçok yerde kullanılan kayısı ve ürünlerinin, damak lezzetinde önemli bir yeri vardır. Yerel mutfağın gözde yemeklerinden kağıt kebabı ve içli köftenin ise tadına doyum olmaz. Tanımlamanın yetersiz kalacağına inandığımız birbirinden lezzetli ve çeşitli kayısı tatlılarını ise Malatya’yı ziyaretinizde mutlaka tatmalısınız.

Ne Alınır?
Sofra bezi, perde, yazma gibi ahşap kalıplarla ve baskı tekniği ile süslenmiş dokumalar; halılar, canlı ve renkli olan kilimler, cicim; dövme, çekme germe gibi yöntemlerle yapılan bakır mutfak eşyaları; ahşaptan yapılan ve “güm güm” denen yayıklar çıkrıklar, kaşıklar Malatya’dan alınabilecek özgün hediyelik eşyalardır.Kuru kayısının yanında, kayısının çeşitli türlerinden yapılmış dondurulmuş kayısı, kayısı konservesi, jöle, reçel, marmelat ve kreması, yeşil kayısı turşusu ve pestilinin de yapılacak alışverişlerde alınması tavsiye edilir.Malatya kent merkezindeki Kapalı Çarşı, Bakırcılar Çarşısı, Kuru Kayısı Pazarı, Atatürk ve İnönü Caddeleri ile Milli Egemenlik Caddesi alışveriş merkezleridir.

YAPMADAN DÖNME...
Eski Malatya, Aslantepe ve Arkeoloji Müzesini gezmeden,
Sultansuyu ve Nemrut Dağını görmeden,
Merkezde iyi bir lokantada kağıt kebabı yemeden ,
Analı-kızlı içli köfte ve tereyağlı kayısı tatlısı ya da balık köfte yemeden,
Kayısı ve yan ürünlerinin satıldığı Şire Pazarında alış-veriş yapmadan…
Dönmeyin...

Malatya Müzesi:

Köklü bir tarihe sahip olan Malatya’da yapılan arkeolojik kazılar sonrasında birçok tarihi eser gün yüzüne çıkarılmıştır. Özellikle Arslantepe Höyüğü ve Gelinciktepe’den çıkarılan eserler, ilk olarak Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne gönderilmiştir.

Şehirde yapılan kazıların devam etmesinden dolayı 1931-1937 yıllarında çıkarılan eserler için bir müze yapımı düşünülmüştür. İlk olarak 1971 yılında İnönü Parkı’nda bulunan bina müzeye dönüştürülmüştür. Müze, 1979 yılında ise Kernek Meydanı’ndaki yeni binasında hizmete açılmıştır. 15.000’den fazla eserin sergilendiği Malatya Müzesi'nde Neolitik, Kalkolitik, Tun, Hitit, Urartu, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait eserler bulunmaktadır. Kılıç ve mızrak uçları, insan mezarları, mühür baskılar ve kral mezarları müzenin önemli eserleri arasındadır. Malatya’nın köklü tarihine ışık tutan zengin bir koleksiyona şahit olmak için müzeyi ziyaret etmenizi öneririz.

Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı

Tipik bir Osmanlı kervansarayı özelliği taşıyan Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı, IV. Murat zamanında Bosnalı Silahtar Mustafa Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Adını, yaptırdığı kişiden alan kervansaray, Malatya’nın Battalgazi ilçesinde bulunmaktadır ve Alacakapı Mahallesi’nde yer alır.

Evliya Çelebi Seyahatname adlı kitabında kervansaraydan bahsetmiştir. “Kervansarayların en mükellefi Sultan Murad Han makbulü Silahtar Mustafa Paşa Hanı olup 170 hücreli ve Timur kapulu, kubbelerle arasta olmuş bir han-ı bi-menenddir. Kapusu üzerinde Tarih’in ahar mısrai ” Oldu bu han-ı cedid aramgah-ı bi-bedeldir.” cümleleriyle kervansarayın mimari görkemini anlatmıştır. Uzmanların yaptığı araştırmalarda, kervansarayın dış mekanları dükkan olarak kullanıldığı bilgisi ortaya çıkmıştır. 12 odası misafirlere ayrılmış ve tasarlanmıştır. Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı’nda bir havuz, 2 hancı odası bulunmaktadır.

Levent Vadisi

Malatya’nın doğal güzelliklerini oluşturan bir parçadır Levent Vadisi. Levent Vadisi’ndeki mağaralar, ilginç yüzey şekilleri ve derin uçumlarını keşfettikçe hem çok şaşıracaksınız hem de keyifli anlar yaşayacaksınız.

Akçadağ ilçesinde bulunan vadide, yüzey araştırmaları yapılmıştır. Yapılan araştırmalarda bölgede bulunan kabartmaların Geç Hitit Çağı dönemlerine ait olduğu bilgisi ortaya çıkarılmıştır. Levent Vadisi’nde trekking yapabilir ve motor sporlarına dahil olabilirsiniz.

Türkiye’nin çok bilinmeyen bu noktasını ziyaret ederek ilk keşfedenlerden biri siz olabilirsiniz. Geziniz boyunca elinizden fotoğraf makinenizi düşüremeyeceksiniz. Çünkü her nokta sizlere ayrı bir fotoğraf karesi sunacak. Her mevsim ayrı bir güzelliğe bürünen Levent Vadisi, sonbaharda pastel renklere bürünürken, kış aylarında tepeleri süsleyen beyaz karlarla çıkacak karşınıza.

Beşkonaklar Etnografya Müzesi

Yakın bir zamanda açılan Beşkonaklar Etnografya Müzesi, Malatya’nın şehir merkezinde bulunmaktadır.

Sinema Caddesi üzerinde olan Beşkonaklar Etnografya Müzesi’nde yöre halkının geçmişte kullandığı eşyalar, geleneksel kıyafetler mankenler üzerinde sergilenmektedir. Cep saatleri, yüzükler, tesbihler, ağırlık ölçü aletleri, kazanlar, tepsiler, çakmaklar ve aydınlatma araçları sergilenen diğer parçalar arasındadır. Beşkonaklar Etnografya Müzesi’ne girdiğinizde ahşap merdivenler sizleri yukarı davet edecek. Şehrin geleneksel eşyalarının sergilendiği müzeyi, Malatya ziyaretinizde ziyaret edebilirsiniz.

Battalgazi Ulu Camii

Malatya’da bulunan Battalgazi Ulu Camii, I. Alaaddin Keykubat döneminde yaptırılmıştır. 1220’lü yıllarda inşa edilen caminin mimarı, Yakub bin Ebubekir’dir ve yapının hat işlerini Ahmed bin Yakub yapmış olup, taş kısımlarıyla Üstad Hüsrev el-Benna ilgilenmiştir.

Battalgazi Ulu Camii, yapıldığı ilk dönemlerden sonra yenilenmelerle ve ilavelerle orijinalliğinin çok değiştiği bilinmektedir. Malatya gezinizde, Battalgazi Ulu Camii ziyaret edebileceğiniz yerler arasında. Şehrin Selçuklu mimarisini yansıtan tek dini yapı olarak önem kazanan cami, 1515 yılında Memlüklüler, 1649 yılında Osmanlılar ve 1903-1966 yıllarında ise Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır.

Günpınar Şelalesi

Malatya'nın Darende ilçesinde bulunan Günpınar Şelalesi, hem yüksekten düşen sularının görkemiyle hem de çevresini saran ağaçlarıyla doğanın en benzersiz yüzleri arasındadır.

Günpınar Çayı'ndan oluşan şelale, yıl içerisinde fazlasıyla ziyaretçi akınına uğramaktadır. Su zerreciklerinin kayalardan kaydığı sıradaki görüntüsü görülmeye değer bir güzellik sunacak sizlere.

Malatya gezinizde mutlaka görülmesi gereken yerlerden biri olan Günpınar Şelalesi'nin ardından; Sulu Mağara'yı da ziyaret edebilir ve doğanın en güzel yerlerini doyasıya yaşama fırsatı bulabilirsiniz.